Als er twee zaken zijn waarover het kabinet Rutte III is gestruikeld, zijn het wel het fiasco rond de dividendbelasting en de toeslagenaffaire. Beide belastingzaken. De eerste zorgde voor een zeer ongelukkige start en de laatste voor de val van het kabinet. De twee affaires laten als geen andere het scherpe contrast zien tussen hoe is omgegaan met grote bedrijven en hoe met individuele burgers, die slachtoffer werden van een meedogenloos hard systeem.
Foto: Ellen26 via PixabayHet laat niet alleen een smet achter op het kabinet, het zegt ook wat over de cultuur die nog altijd heerst bij de belastingdienst. Want hoe kan het dat enerzijds mensen zo keihard worden aangepakt dat het diep ingrijpt in hun leven, terwijl met multinationals wordt meegedacht bij het opzetten van internationale belastingconstructies, waardoor niet alleen Nederland zelf, maar ook andere landen veel geld mislopen?
Onlangs bleek dat Google in acht jaar tijd 128 miljard door Nederland heen heeft gepompt. Ook werd niet zo lang geleden bekend dat de vier grootste tabaksfabrikanten ter wereld jaarlijks voor 7,5 miljard door Nederland heen sluizen naar Bermuda om belasting te ontwijken. De manier waarop het gebruiken van Nederland als doorsluisland gebeurt neemt steeds nieuwe vormen aan. Alleen daarom al zouden het ministerie en de belastingdienst er proactief bovenop moeten zitten om nieuwe routes te sluiten.
‘Belastingparadijs’
Maar het tegendeel is waar. Andere landen hebben daarom nog altijd veel kritiek op Nederland. Dat bleek bijvoorbeeld afgelopen zomer toen Nederland zich keihard opstelde toen het ging over steun aan landen waar het coronavirus hard had toegeslagen, waaronder Italië. Er werd niet ten onrechte op gewezen dat ze de belastinginkomsten, die juist nu zo broodnodig zijn, deels mislopen doordat Nederland als doorsluisland belastingontwijking op grote schaal mogelijk maakt.
Het IMF schreef een rapport over zogeheten fantoominvesteringen, geldstromen die geen echte investeringen zijn, maar vooral door landen heen worden gesluisd om handig belastingbetaling te kunnen ontlopen. Ze vonden dat de helft van die wereldwijde stromen via Nederland en Luxemburg lopen. Tax Justice Network publiceerde onlangs een lijst met landen die andere landen de meeste schade aandoen in termen van belastinginkomsten. Nederland neemt daarop de derde plaats voor haar rekening, na de Kaaimaneilanden en het Verenigd Koninkrijk.
‘Eerlijker?’
Niet alleen andere landen lopen geld mis door dit beleid, maar ook onze eigen overheid, terwijl de inkomsten vanwege de coronacrisis harder nodig zijn dan ooit. Zo bleek anderhalf jaar geleden dat grote Nederlandse multinationals, zoals Shell en Philips, hier geen belasting betalen, terwijl de economie alweer enkele jaren floreerde. Naar aanleiding daarvan is een commissie aan de slag gegaan die een jaar geleden met voorstellen kwam om het belastingstelsel eerlijker te maken. Van al die voorstellen is tot op heden slechts één maatregel overgenomen. Maar zelfs deze beperking van de verliesverrekening, ging gepaard met een maatregel waarmee die verliezen tot in de oneindigheid kunnen worden verrekend met toekomstige winsten.
Op deze manier schiet het niet op en blijft het allemaal slechts bij mooie woorden. Veel partijen hebben in hun verkiezingsprogramma opgenomen belastingontwijking nu echt te gaan aanpakken, maar de vraag is welke concrete maatregelen men gaat nemen.
Cultuuromslag
Een omslag bij de Belastingdienst en in het beleid is nodig. Een omslag waar de menselijke maat centraal staat, maar die tegelijkertijd paal en perk stelt aan exotische belastingconstructies voor multinationals waardoor overheden veel inkomsten mislopen. Juist in de komende periode zullen die namelijk harder nodig zijn dan ooit.
Dit opiniestuk verscheen op 5 februari 2021 in Trouw.
Op donderdag 11 februari debatteert de Tweede Kamer over het onderwerp Belastingontwijking. De bijeenkomst is live te volgen.
