Wat is het probleem?

Belasting is de belangrijkste en meest duurzame financieringsbron voor ontwikkeling in een samenleving. Toch zijn er rijke mensen, banken en multinationals die door middel van belastingparadijzen ondersteund door legers van accountants, advocaten en lobbyisten niet tot nauwelijks belasting betalen. Deze elite is volledig afhankelijk van door de overheid gefinancierde infrastructuur en instituties en publiekelijk opgeleide arbeidskrachten om hun geld te verdienen. Maar door de belasting te ontwijken, dragen ze hier zelf niet aan bij. Dit leidt ertoe dat steeds meer rijkdom uit het publieke domein in particuliere handen valt. Dit verstoort de economie, ondermijnt de democratie en berooft mensen van de vitale publieke diensten die we nodig hebben om te leven.

En er zijn nog meer problemen…

Ongelijkheid

Belastingontwijking zorgt voor grotere ongelijkheid in Europa en in Nederland. De gevolgen hiervan zijn voelbaar. Doordat grote bedrijven minder belasting betalen, zullen wij meer belasting moeten betalen om de staatsbegroting te dekken.“In 2002 namen werknemers in Nederland 49 procent van de belastinginkomsten voor hun rekening. Tien jaar later is dat 57 procent. Voor kapitaal geldt het omgekeerde: 20 procent in 2002, 14 procent in 2012. Nergens zijn de verschuivingen zo groot geweest.

MKB

Ook kleine ondernemingen wordt het moeilijker gemaakt. Zij kunnen niet profiteren van het gunstige belastingtarief dat multinationals geboden wordt. Deze mkb’s betalen wel gewoon belastingen. De concurrentie met de grote multinationals wordt zo alleen maar problematischer, omdat de kloof breder wordt: de grote bedrijven worden alleen maar groter, door het niet betalen van belastingen. Zo betaalde Amazon de afgelopen 10 jaar maar 1 procent belasting over de Europese inkomsten.Dat is een enorm contrast met de belastingtarieven waarmee kleine ondernemers en werknemers geconfronteerd worden.

Race naar de bodem

Door steeds meer belastingvoordelen aan te bieden lopen landen belastinginkomsten mis. Naast belastingontwijking en –ontduiking beperkten zogenaamde belastingvoordelen de belastinginkomsten van landen sterk. Ze concurreren om buitenlandse investeringen binnen te halen door grote belastingvoordelen aan te bieden aan grote multinationals. Dit wordt ook wel een “race to the bottom” genoemd.

Ontwikkelingslanden

Ontwikkelingslanden hebben veel moeite om belasting te innen, onder andere doordat rijke mensen en multinationals belastingen weten te ontwijken en ontduiken. Deze landen zijn onder andere daardoor nog steeds afhankelijk van ontwikkelingshulp.

“If tax justice were achieved in Africa, I would not see women dying while giving birth simply because they could not afford to pay for pre-natal medical care. I would not see ten-year-old-kids going to work because their parents cannot afford to send them to school.” Sandra Kidwingira. Tax Justice Network – Afrika

Belastingparadijzenoto:CC dreamstime.com

Foto: Dtje – Dreamstime.com

Belastingparadijzen spelen een belangrijke rol in belastingontwijking en belastingontduiking. Dit zijn landen die gunstige afspraken en wetten hebben met betrekking tot belastingen. Soms hebben ze mooie witte stranden met palmbomen of soms ook hoge witte bergen, maar wat ze gemeen hebben: ze bieden rijke individuen, multinationals of zelfs criminelen een aantal van de volgende voordelen:

  • Lage of geen belasting
  • Geheimhouding
  • Ontwijken van financiële regels
  • Ontwijken van strafrechtelijke regels

Nederland is ook een soort belastingparadijs. Nederland biedt buitenlandse bedrijven allerlei belastingvoordelen zodat ze nauwelijks of geen belasting hoeven te betalen, maar dat geldt niet voor bedrijven uit eigen land of voor Nederlandse burgers. Nederland noemen we daarom een verdragsparadijs.

Nederland als belastingparadijs

Nederland functioneert als spin in het web voor grote bedrijven, die hun inkomsten onbelast wegsluizen uit arme en rijke landen. Jaarlijks verliezen ontwikkelingslanden tenminste ongeveer €460 miljoen door belastingontwijking via Nederland. Wereldwijd lopen overheden ongeveer €5,4 miljard aan belasting mis door het Nederlandse gedoogbeleid voor belastingontwijking.

Vrijwel alle internationaal opererende bedrijven (80% van de grootste bedrijven in de wereld) hebben een Nederlandse vestiging opgenomen in hun bedrijfscultuur. Niet omdat ze hier economische activiteiten uitvoeren, maar omdat ze hier gebruik kunnen maken van de fiscale mogelijkheden die zo’n Nederlandse vestiging biedt.

Internationaal is Nederland het grootste doorstroomland ter wereld. Via zogenaamde brievenbusbedrijven (ook wel ‘bijzondere financiële instellingen’ [BFI’s] genoemd) lopen geldstromen van over de hele wereld via Nederland. De naar schatting 20.000 brievenbusbedrijven betalen in Nederland geen sociale premies en zijn ook niet werkelijk economisch actief in ons land.

Jaarlijks gaat het om ruim €4.000 miljard, dat is 20 keer het Nederlandse BNP.

Wat maakt Nederland een doorsluisland?

Nederland heeft belastingverdragen met 94 landen. In deze verdragen worden afspraken gemaakt over de hoogte van bronheffing (dit heet officieel: heffing van de belasting aan de bron).
Nederland wil via belastingverdragen bijvoorbeeld bronheffing op geldstromen zoals rente, royalty’s en dividenden verminderen. Nederland heeft daarnaast überhaupt geen bronbelasting op uitgaande rente- en royaltystromen. Dit betekent dat bedragen (nagenoeg) onbelast Nederland in en uit kunnen stromen.
Onder bepaalde voorwaarden is het toegestaan dat een in Nederland gevestigde moederonderneming geen winstbelasting hoeft te betalen over resultaten door een dochteronderneming in het buitenland. Dit heet een deelnemersvrijstelling.
Bedrijven kunnen vooraf afspraken maken over de belastbare winst (Tax ruling). Op deze manier kunnen bedrijven complexe transactie- en overdrachtsstructuren ontwikkelen in een risicovrije omgeving.

Mythe: Het bevordert het Nederlandse vestigingsklimaat

‘Het Nederlands vestigingsklimaat moet bevorderd worden’; een veelgehoord argument. Maar het besluit van bedrijven om te investeren in een land hangt af van heel veel verschillende factoren. Denk hierbij aan de aanwezigheid van geschoold personeel, de juiste ligging, de stabiliteit, de koopkracht, de aanwezigheid van gespecialiseerde dienstverleners, een open en kosmopolitisch blik op de wereld, genoeg groen, leefbare steden en een spannend cultureel klimaat. Nederland heeft dus al die fiscale regels helemaal niet nodig om aantrekkelijk te zijn voor buitenlandse bedrijven.

Gelukkig zijn er ook oplossingen om belastingontwijking wel aan te pakken.

Oplossingen

Transparantie

Veel grote bedrijven sluizen enorme bedragen door naar belastingparadijzen waar door geheimhouding het geld wordt onttrokken aan het oog van het publiek en de autoriteiten en waar vaak geen belasting over betaald is.

Door transparantie te verschaffen over in welke landen multinationals actief zijn en waar ze belasting betalen, kunnen burgers en autoriteiten zien wat de bedrijven doen in hun landen.

Op dit moment wordt in openbare registers alleen vermeld wie de eigenaar is van een bedrijf als er sprake is van een 100% eigendomsrelatie. Dit zou ook duidelijk moeten zijn wanneer het eigendom over meerdere partijen is verdeeld. Nu is het bestuur wat geregistreerd staat in vestigingen in belastingparadijzen vaak niet het rechtmatige bestuur, maar ‘nominees’. Dit zijn bestuurders die slechts hun naam uitlenen aan het bedrijf. Elk van hen, kan duizenden van dit soort bedrijven op zijn/haar naam hebben staan.

Nu gebeurt het vaak dat bedrijven met de hulp van zogenaamde trustkantoren ‘nominee’-bedrijven registreren in belastingparadijzen. Trustkantoren treden dus op als directeur of aandeelhouder en zo kunnen de werkelijke eigenaren op de achtergrond blijven.

Door het verplicht te maken om de werkelijke eigenaren in een openbaar register vast te leggen, is het mogelijk deze personen op te zoeken en ook ter verantwoording te houden.

Het is van groot belang dat alle feiten openbaar gemaakt worden en dus toegankelijk zijn voor burger en regering. Europese landen delen bepaalde informatie al automatisch met elkaar: je hoeft er niet eerst naar te vragen. Als dit ook met betrekking tot belasting gedaan zou worden, hoeft er niet eerst een heel onderzoek gestart te worden en hoef je niet eerst specifiek te vragen naar bepaalde gegevens: deze worden automatisch gedeeld.

Eerlijk belastingsysteem

Nationale overheden moeten met elkaar samen werken om belastingontwijking door multinationals aan te pakken. Onder de huidige mondiale regels zijn multinationals in staat om de lacunes die er bestaan tussen de rechtsstelsels van verschillende landen uit te buiten door winst te verschuiven over de hele wereld naar plaatsen waar ze minder worden belast. Dit heeft vooral een verwoestende impact op ontwikkelingslanden.

In een sterk geglobaliseerde wereld is het essentieel om ervoor te zorgen dat de belastingen worden betaald waar de werkelijke economische activiteit plaatsvindt. Om dit probleem op te lossen, moeten we:

Nieuwe regels ontwikkelen en ervoor zorgen dat de stem van alle landen in de loop van het proces wordt gehoord.